DENEME NEDİR? DENEME ÖRNEKLERİ

 Deneme Nedir?

Yazarın herhangi bir konuda kişisel görüşlerini ispatlama amacı gütmeden kendi kendine konuşur gibi dile getirdiği yazı türüne deneme denir. Yazar, deneme türünde özgürce seçtiği bir konuda duygularını ve düşüncelerini samimi bir üslupla anlatır. Deneme türünde öznel bir bakış açısı hakimdir.

Deneme türü hakkında kısaca bilgi verdikten sonra aşağıda Nurullah Ataç’ın YKY’den çıkmış olan “Karalama Defteri- Ararken” adlı eserinden deneme örnekleri sunacağız.

Deneme Örneği 1

-Kişileri roman okumayı sevenlerle roman okumayı sevmeyenler diye ikiye ayırabiliriz. Roman okumayı sevmeyenlerden bir hayır gelmez demiyorum, büyük işlere asıl onların giriştiğini söyleseler ona da inanırım. Ama ben hoşlanmam onlardan. Kendilerinden çıkamaz, başlarından geçmemiş şeyleri geçmiş sayamaz, kendilerini başka kimsenin yerine koyamazlar. Bir tek yaşayışları vardır, ömürlerine binbir kişinin yaşayışını sıkıştıramazlar. Her şeyi anlamaya çalışırlar. Her şeyi anlarlar da kişioğlunun karşısında bir anlayışsızlıkları vardır.

Acıdıkları olur, ama acımak da iki türlüdür. Biri üstünlükten gelen acıma ki gururla, bir çeşit bayağı sevinçle karışıktır; öteki ise karşımızdaki kimsenin acısını kendimizde imiş gibi duyarak acımak. Roman okumayı sevmeyenlerde işte bu duygu, karşılarındakinin acılarını paylaşma gücü yoktur. Onların acımalarında bile bir türlü kurtulamayacakları bir sertlik sezilir. Bir suçu bağışlayabilirler; ama sevgisizce, anlayışsızca bağışlarlar; suçunu bağışladıkları kimseye yukarıdan baktıklarını, o suçu kötü gördüklerini sezdirmemek ellerinden gelmez. (...)

 

Deneme Örneği 2

(...)

Yıkıcı adam, yani yıkmak isteyen, yıkayım diye çırpınan adam vardır. Hiçbir şeye inanmaz o. Güzellik kavramaz onu. Hayranlık nedir bilmez. Ben öylesine bir insan olmadığımı gösterdim sanıyorum. Hayran olurum, hem de azdır benim kadar hayran olan. Kimi ölmüş, kimi sağ, nice şairlerimize olan saygımı, adlarını anar, yazılarını okurken nasıl duygulandığımı beni tanıyanların hepsi bilir; hayran olduğum, yahut sadece beğendiğim şairler için kavgadan da çekinmem, alaya alınmaktan da korkmam. Ama bir de beğenmedim mi, istedikleri kadar menfi adam desinler, yıkıcı desinler, gene de beğenmem.

 

Deneme Örneği 3

Baki Efendi en sevdiğim şairlerdendir; bence Osmanlı Devleti'nin en ulu şairi odur. Nedim’in bir hoş edası, Galip’in bir derinliği, hiç olmazsa bizde derinlik duygusu uyandıran bir hali vardır; Nefi’de bizi saran, sanki ayağımızı yerden kesen esrikleyici bir hava buluruz. Ama Baki’nin şiirini okurken duyduğum saygıyı öteki şairlerimizin birini okurken duyamadım. Baki divanını açınca bir hakan katına çıkmış gibi oluyorum. (...)